أَيُّهَا النَّبِيُّ" گفتن "السلام على النبي" -۱- را آغاز کردیم -
(۲) تشهد عبدالله ابن عباس رضی اللّه عنهما: بیان آنهاست که: نبی صل اللّه وعلیه وسلم ما مردم را مانند سوره قرآن تعلیم تشهد را میداد و می فرمود:

۱- بخاری ، مسلم ، ابن ابی شیبه (۲/۹۰/۱) ، سراج ، مسند ابویعلی (۲/۲۵۸) و تخریج این حدیث در ارواء الغلیل در حدیث (۳۲۱) شده است -
من می گویم که: گفته عبدالله ابن مسعود رضی اللّه عنه که تا وقتی که نبی صل اللّه وعلیه وسلم در قید حیات بود صحابه رضی اللّه عنهم "السلام عليك أيها النبي" می گفتیم ، مگر بعد از انتقال شما مردم "السلام علی النبي" گفتند ، یقیناً چنین به حکم نبی صل اللّه وعلیه وسلم شده خواهد بود - تائید آن از این نیز شده می تواند که عایشه رضی اللّه عنهما نیز در نماز در وقت تعلیم تشهد "السلام علی النبي" می گفت ، چنانچه مسند سراج (ج ۱/۲/۹) و در فوائد مخلص (ج ۱/۵۴/۱۱) از او به دو سند صحیح روایت شده است -
حافظ ابن حجر رحمة اللّٰه علیه ارشاد می فرماید که: از این حدیث اشکار می گردد که تا شما در قید حیات بودید در آن وقت صحابه رضی اللّه عنهم به صیغه حاضر "السلام عليك أيها النبي" می گفتند ، لیکن وقتی که انتقال آن شد باز به صیغه غائب "السلام علی النبي" گفتند ، و در یک مقام دیگر ارشاد می فرماید که: سبکی در شرح المنهاج این روایت را محض بعد از نقل کردن از حواله مسند ابوعوانه فرمود که: اگر این سخن از صحابه رضی اللّه عنهم ثابت است پس این دلیل بر این سخن است که بعد از وفات نبی صل اللّه وعلیه وسلم بر شما به صیغه حاضر سلام فرستادن ضروری نیست ، بلکه (به صیغه غائب) "السلام علی النبي" گفته خواهد شد ، من می گویم که بیشک این حدیث صحیح است (زیراکه روایت صحیح بخاری است) در حالی که در مصنف عبدالرزاق نیز به سند صحیح به من یک این چنین حدیث دریافت شده است ، که امام عبدالرزاق از ابن جریج و او از عطاء روایت کرده است که: صحابه رضی اللّه عنهم در زندگی نبی صل اللّه وعلیه وسلم "السلام عليك أيها النبي" می گفتند ، مگر بعد از وفات شما "السلام علی النبي" گفتند -
ماند آن روایت که سعید بن منصور به واسطه ابوعبیده بن عبدالله بن مسعود از عبدالله ابن مسعود رضی اللّه عنه روایت کرده است که: نبی صل اللّه وعلیه وسلم به صحابه رضی اللّه عنهم این تشهد را یاد داد ، پس عبدالله ابن عباس رضی اللّه عنهما فرمود که: ما مردم "السلام عليك أيها النبي" در زندگی نبی صل اللّه وعلیه وسلم می گفتیم ، بر آن ابن مسعود رضی اللّه عنه گفت که: به ما همین گونه تعلیم داده شده است و به همین گونه مردم را یاد میدهیم ، چنین معلوم می شود که ابن عباس رضی اللّه عنهما این سخن را بطور نتیجه گفته بود ، مگر ابن مسعود رضی اللّه عنه به طرف سخن او رجوع نکرد ، مگر از ابومعمر (یعنی از بخاری) صحیح تر است ژیراکه ابوعبیده را از پدر خود ابن مسعود سماع ثابت نیست ، و سند از سعید بن منصور تا او نیز ضعیف است -
این کلام حافظ ابن حجر را قسطلانی ، زرقانی و لکهنوی و دیگر علماء محققین به رضا و رغبت و بدون کدام تعاقب نقل فرموده اند - من تتمه این بحث را در اصل کتاب ذکر کرده ام ، نیز از مقدمه عربی (ص ۱۸-۲۵) را ببینید -