۱۶۳
نبی صل اللّه وعلیه وسلم در نماز خود -۱- اقسام مختلف دعاء ها را میخواند ، گاهی این دعا را میخواند و گاهی دعاء دیگر را میخواند ، نیز برای مردم خواندن دعاهای دیگر را نیز جائز قرار داد - و نمازی را حکم داد که از این دعاها هر یکی که پسند آن است اختیار کند -۲- و آن دعاها این است:
دعاء اولی: اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُبِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ ، وَ أَعُوذُبِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ ، وَ أَعُوذُبِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، اَللّٰهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ المَأْثَمِ -۳- وَالمَغْرَمِ -۴-
۱- ما بجای تشهد لفظ نماز را استعمال کرده ایم ، از سببی که لفظ حدیث به همین گونه است ، در این هیچ قید تشهد وغیره نیست ، پس این لفظ سجود و تشهد و علاوه برآن در نماز بر مقام مناسب دعاء شامل است ، و ماند سجود و تشهد در اینها که با خصوصیت حکم کردن دعاء وارد است ، چنانچه در صفحه ۱۲۵ و ۱۳۸ گذشت -
۲- بخاری ، مسلم ، امام اثرم می گوید که:
من به امام احمد گفتم که من بعد از تشهد کدام دعاء ها را بخوانم ، باز آنها فرمودند که: آنهای که در حدیث است ، من عرض کردم که آیا ارشاد نبی صل اللّه وعلیه وسلم نیست که: نمازی هر دعا را که میخواهد اختیار کند؟ باز ایشان فرمود که: دعاهای که در حدیث وارد است از آنها اختیار کند - من از او دوباره دریافت کردم: باز ایشان همین را گفتند که: آن دعاهای که در حدیث آمده باشد - علامه ابن تیمیه این را مستحسن قرار داده است - از تحریر خود آنها در (مجموع ۱/۲۱۸/۶۹) ملاحظه کنید - علامه باز ارشاد می فرماید که در "الدعاء" "الف و لام" برای جنس دعاء نیست - بلکه برای آن دعاها است که به اللّه تعالٰی محبوب است الخ . باز علامه فرمود که: پس گفتن این بهتر خواهد بود که مراد از دعاء دعاهای مشروع و مسنون است یعنی آن دعاهای که در حدیث وارد و نفع بخش باشند -
من می گویم که علامه بسیار سخن خوب گفته است ، لیکن دارو مدار دعاهای نفع بخش بر علم حدیث صحیح است ، مگر مردم اندکی اند که علم این را دارند ، پس بهتر که این است که دعاهای صحیح گرفته شود ، خصوصاً آن دعاهای که در آن مقصد دعاء کننده موجود باشد - واللّه اعلم -
۳- آن چیزی که انسان از آن گنهگار میشود ، یا باز از آن عین گناه مقصود است ، یعنی مصدر بجای اسم گذاشته شده است ، تفسیر "مغرم" نیز همین گونه کرده خواهد شده ، و مراد از آن قرض است ، دلیل این این کلمات تکمیل کننده این حدیث است - عایشه رضی اللّه عنها می فرماید که: یک شخص به نبی صل اللّه وعلیه وسلم عرض کرد که چه گپ است که شما از قرض به کثرت پناه میخواهید ، پس شما فرمودید که: وقتی که انسان مقروض می باشد دروغ گفته و وعده خلافی میکند -
۴- بخاری ، مسلم