۶۴
میگرفت ۱ - و هردو دست خود را بر سینه می ماند ۲ - و در نماز از "اختصار" منع می کرد ۴ - و همین "صلب" بر دار کردن است که از آن نبی صل اللّه وعلیه وسلم منع می فرمود ۵ -
نبی صل اللّه وعلیه وسلم وقتی که نماز میخواند سر خودرا خم کرده و نگاه خودرا به طرف زمین نگه
۱- نسائی ، دار قطنی به سند صحیح ، از این حدیث اشکار میگردد که گرفتن دست در نماز سنت است ، و در حدیث اول ماندن دست این هردو طریقه مسنون است ، ماند صورت گرفتن و جمع کردن چنانچه بعضی متاخرین حنفی مستحسن قرار داده اند بدعت است ، صورت ذکر کرده آن این است که دست راست را بر دست چپ بگذارد و توسط انگشت کلان و خورد بند دست چپ را بگیرد ، و باقی سه انگشت خودرا باز بگذارد ، چنانچه در حاشیه در مختار ابن عابدین ج ۴۵۴/۱ مذکور است پس ترا قول بعضی متاخرین نباید در فریب بیارد -
۲- ابوداؤد ، صحیح ابن خزیمة (۲/۵۴/۱) ، احمد و ابوالشیخ در تاریخ اصبهان در صفحه ۱۲۵ این حدیث را روایت کرده است ، و یک سند این حدیث را ترمذی حسن قرار داده است ، و روایت هم معنی آنرا موطا و به تدبر کردن در صحیح بخاری نیز موجود است ، من در احکام الجنائز صفحه ۱۱۸ بر سند این حدیث به تفصیل روشنی انداخته ام -
تنبیه: ماندن دست ها بر سینه از احادیث ثابت است و در مخالفت این همه روایات که است یاکه آنها ضعیف است یاکه هیچ حقیقت آنها نیست ، براین سنت امام اسحاق بن راهویه عمل کرده است که تفصیل آنرا اسحاق بن منصور مروزی مسائل الامام احمد و اسحاق در صفحه ۲۲۲ بیان کرده گفت که:
اسحاق به ما وتر میخواند .... و در قنوت هردو دست خودرا بالا میکرد و پیش از رکوع دعا قنوت را میخواند ، و هردو دست خود را بالای سینه و یا در زیر سینه می ماند -
و چنین قول قاضی عیاض مالکی نیز است ، چنانچه او در کتاب خود کتاب الاعلام ص ۱۵ طبع ثالثه رباط مستحبات نماز را ذکر کرده می فرماید "و وضع الیمنی علی ظاهرالیسری عندالنحر" یعنی دست راست را بر دست چپ نزدیک گردن قرار دهید , و به همین نوع سخن پسر امام احمد عبدالله در مسائل الامام احمد در صفحه ۶۲ بیان کرد که "من والد خود را دیدم وقتی که او نماز میخواند یک دست را بر دست دیگر بالاتر از ناف میماند"- ارواء الغلیل حدیث نمبر (۳۵۳) را ببینید
۳- معنی اختصار دست ماندن بر کمر است
۴- بخاری ، مسلم و ارواء الغلیل در حدیث نمبر ۳۷۴ تخریج این حدیث شده است -
۵- ابوداؤد ، نسائی وغیره