۳۶

هریک را میخواهد اختیار کند و هریکی را میخواهد ترک کند زیراکه این همه شریعت های جدا جدا است -
این دو گروه مقلدین خودرا برای باقی ماندن بر اختلاف این حدیث باطل را (اختلاف امتی رحمة) را در دلیل پیش میکنند ، ما باربار از آنها این حدیث را در پیش کردن استدلال از ایشان شنیده ایم -
و بعضی مردم معنی این حدیث بالا را چنین بیان میکنند که در مسائل اختلاف برای این رحمت است که در این برای امت آسانی و رحمت است ، مگر این معنی از صراحت آیات گذشته و از مقصد و مضمون اقوال گذشته ائمه مخالف است از این سبب از بعضی ائمه بطور اشکار تردید این معنی منقول است ، چنانچه ابن القاسم فرمود که من امام مالک و امام لیث را این گفته شنیدم که اختلاف مسائل دینی در صحابه کرام سبب وسعت و آسانی نیست چنانچه مردم میگویند ، بلکه اختلاف آنها یا غلط است یا صحیح - ۱
و بیان اشهب است که از امام مالک پرسان شد اگر برای کدام شخص اقوال صحابه از کرام از کدام شخص ثقه دریافت شود پس آیا برای او گنجائش است که به هر قولی که میخواهد عمل کند؟ پس امام مالک فرمود قسم به اللّه تعالٰی نه! مگر آنکه او حق باشد ، حق یکی خواهد بود ، آیا دو قول متضاد و مخالف حق شده می تواند؟ حق و صواب یکی است - ۲
شاگرد امام شافعی امام مزنی فرمود:
در میان صحابه کرام رضی اللّه عنهما در مسائل اختلاف پیدا شد و بعضی بر بعضی از تعقیب و تنقید کار گرفتند تردید یک دیگر را کردند حال اینکه که اگر هر سخن آنها حق و صواب می بود آنها هرگز در میان خود رد یکدیگر را نمی کردند ، عمر رضی اللّه عنه ابی بن کعب و ابن مسعود رضی اللّه عنهما در نماز خواندن در یک چادر در اختلاف کردن باهم برهم شدند


۱- جامع بیان العلم و فضله (۸۱/۲-۸۲)
۲- جامع بیان العلم و فضله (۸۲/۲-۸۸-۸۹)